بیماری adhd چیست؟ بیش‌فعالی همراه با نقص توجه (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات نوروتکاملی دوران کودکی است که می‌تواند تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً با سه دسته از علائم دست و پنجه نرم می‌کنند: بی‌توجهی، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی. این بیماری ممکن است بر تمرکز، سازمان‌دهی کارها، کنترل هیجانات و حتی روابط اجتماعی فرد تأثیر بگذارد. شناخت دقیق ADHD و تفاوت آن با بی‌نظمی‌های رفتاری معمول، نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر آن دارد.
نشانه‌ها و علائم بیماری ADHD چیست؟
بیماری ADHD یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)، یکی از شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی دوران کودکیه که می‌تونه تا بزرگسالی هم ادامه پیدا کنه. این اختلال در سه بُعد اصلی خودش رو نشون می‌ده:
💡 ۱. کم‌توجهی (Inattention)
یعنی فرد نمی‌تونه تمرکز کنه یا توجهش رو برای مدت طولانی حفظ کنه. مثال‌ها:
-
فراموش‌کاری زیاد
-
گم کردن وسایل
-
حواس‌پرتی موقع حرف زدن یا درس خواندن
-
عدم توجه به جزئیات (اشتباهات بی‌دقتی)
⚡ ۲. بیش‌فعالی (Hyperactivity)
فرد دائم در حال حرکت یا بی‌قراره، حتی در موقعیت‌هایی که باید آرام باشه:
-
تکان خوردن زیاد روی صندلی
-
دویدن یا بالا رفتن در موقعیت‌های نامناسب
-
زیاد حرف زدن
🔄 ۳. تکانشگری (Impulsivity)
یعنی فرد بدون فکر کردن، واکنش نشون می‌ده:
-
وسط حرف دیگران می‌پره
-
صبر کردن برای نوبت براش سخته
-
سریع تصمیم می‌گیره و بعد پشیمون می‌شه
🎯 چه کسانی به ADHD مبتلا می‌شن؟
-
اغلب در کودکان تشخیص داده می‌شه، اما در بزرگسالان هم ادامه داره.
-
در پسرها شایع‌تره ولی در دخترها هم هست (گاهی با علامت‌های متفاوت مثل بی‌توجهی بیشتر و نه لزوماً بیش‌فعالی).
🧬 علل احتمالی:
-
ژنتیک نقش بزرگی داره (در خانواده ارثی دیده می‌شه)
-
ساختار مغز و عملکرد ناقص بعضی از نوروترنسمیترها (مثل دوپامین)
-
عوامل محیطی مثل تولد زودرس، مصرف سیگار یا الکل توسط مادر در دوران بارداری
🧪 تشخیص:
تشخیصش توسط روان‌پزشک یا روان‌شناس بالینی انجام می‌شه با استفاده از:
-
مشاهده رفتار
-
مصاحبه بالینی
-
پرسش‌نامه‌های استاندارد
💊 درمان:
ترکیبی از موارد زیره:
-
دارودرمانی (مثل ریتالین یا آتوموکستین)
-
رفتاردرمانی (آموزش مهارت‌های رفتاری)
-
آموزش والدین و معلمان برای مدیریت رفتار کودک
-
مشاوره فردی، مخصوصاً در نوجوانان و بزرگسالان
علل و عوامل مؤثر در بروز ADHD چیست؟
در جدول زیر، علل و عوامل مؤثر در بروز اختلال ADHD به‌صورت دسته‌بندی‌شده همراه با توضیح آورده شده‌اند:
| دسته‌بندی عامل | شرح و توضیحات |
|---|---|
| ژنتیکی (ارثی) | سابقه خانوادگی در ابتلا به ADHD یکی از قوی‌ترین عوامل خطر است. اگر والدین یا خواهر و برادر فرد به ADHD مبتلا باشند، احتمال ابتلای او بیشتر می‌شود. |
| عوامل عصبی-زیستی | تفاوت‌هایی در ساختار مغز، عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی (مانند دوپامین)، یا رشد مغزی می‌تواند در ایجاد علائم نقش داشته باشد. |
| عوامل دوران بارداری | مصرف سیگار، الکل، یا مواد مخدر توسط مادر در دوران بارداری، تولد زودرس، وزن پایین نوزاد هنگام تولد، و عفونت‌های دوران بارداری با افزایش خطر ADHD مرتبط هستند. |
| محیطی و اجتماعی | قرار گرفتن کودک در محیط‌های پرتنش، بی‌ثباتی خانوادگی، فقر، یا سبک‌های فرزندپروری نامناسب ممکن است به تشدید یا بروز علائم ADHD کمک کند، اگرچه به‌تنهایی علت مستقیم نیستند. |
| عوامل تغذیه‌ای و پزشکی | کمبود برخی ریزمغذی‌ها (مانند آهن، روی، اسیدهای چرب امگا-۳) یا ابتلا به برخی بیماری‌های نورولوژیک ممکن است در بروز یا شدت علائم نقش داشته باشند. |